CERAMIKA LUDOWA – OD STAROŻYTNOŚCI DO NOWOCZESNOŚCI

Ceramika to jedno z najstarszych rękodzieł. Czy wiesz, że w Polsce ma wielowiekowe tradycje?

Ceramika to jedno z najstarszych rękodzieł. Rzemiosło to rozwijało się na całym świecie. Nic dziwnego – wyroby garncarskie miały przecież praktyczne znaczenie – były konieczne w codziennym życiu ludzi. Stopniowo ceramika ludowa nabierała cech sztuki. Twórcy zdobili naczynia, nadawali im ciekawe kształty i formy. Choć wszyscy znamy doskonale starożytne greckie wazy, mało osób wie, że ceramika ludowa ma wielowiekowe tradycje również w Polsce. W tym artykule chcemy przybliżyć Wam najciekawsze wyroby polskiej ceramiki ludowej.

Ceramika siwa – najstarsza w Polsce

Najstarsze naczynia ceramiki siwej są datowane na 1300 r p.n.e.

Najstarszą polską ceramiką jest ceramika siwa, która rozwijała się na polskich ziemiach już w starożytności – od 1300 roku p.n.e. Więcej o historii i sposobie wytwarzania tej ceramiki pisaliśmy w naszym artykule „Polska ceramika równie starożytna jak grecka?”

Jak pisaliśmy we wstępnie, wyroby ceramiki ludowej pełniły przede wszystkim funkcję użytkową. Do najstarszych form siwaków należą buńki, dwojaki, szabasówki i dzbanki, które służyły do przechowywania i przenoszenia żywności.

Królowa ludowej ceramiki siwej – buńka

Jedną z najciekawszych, a jednocześnie najtrudniejszych do wykonania form ceramiki siwej jest tzw. buńka. Jest to naczynie o charakterystycznym pękatym kształcie z wąską szyjką. Forma tego wyrobu ceramicznego jest ściśle związana z rolą, jaką pełniły buńki. Służyły one do przenoszenia i przechowywania płynnych produktów spożywczych oraz drobnych nasion. W buńkach gromadzono m.in. wodę, olej, mak, len. Również dziś zachwycają swoją unikalną formą

Ceramika ludowa na potrzeby ludu – dwojak

Bardzo praktyczne znaczenie miały również dwojaki. Naczynie to powstaje z połączenia dwóch małych dzbanków i dodania do nich rączki, ułatwiającej przenoszenie. Służyło do przenoszenia posiłków osobom pracującym w polu. Dwa osobne naczynia pozwalały na zabranie jednocześnie 2 potraw – np. ziemniaków i kwaśnego mleka. Jednocześnie, dzięki poręcznej rączce i symetrii naczynia, łatwo było zachować równowagę i przenieść posiłek, nawet na większe odległości. Dziś siwaki doskonale mogą sprawdzić się np. do podania na stół różnych przekąsek, albo przechowywania orzechów. Można także wykorzystać je jako doniczkę na zioła.

Przy szabasowych świecach – szabasówka

Inną ciekawą formą ceramiki siwej jest tzw. szabasówka. Nazwa naczynia pochodzi od funkcji, którą pełniło – przechowywano w nim oleje, wykorzystywane w tradycji żydowskiej w czasie świąt. Także dziś szabasówka może być ciekawą ozdobą – sprawdzi się m.in. jako wazon na kwiaty.

Ceramika kaszubska – glazurowana ceramika ludowa.

Ceramika kaszubska – dawniej popularna, dziś rzadko spotykana

Ceramika kaszubska należy do tzw. ceramiki glazurowanej, która stopniowo wyparła na ziemiach polskich ceramikę siwą. Glazurowanie pozwalało nie tylko na uzyskanie efektu artystycznego, zwiększało także szczelność naczyń i ich wytrzymałość. Dawniej garncarstwo było popularnym zajęciem. Odrodzenie tego rzemiosła w Polsce nastąpiło w XIX wieku. Dziś niestety, w niewielu miejscach przetrwały tradycyjne warsztaty ceramiki kaszubskiej. Nasze produkty pochodzą właśnie z jednego z takich rodzinnych zakładów, założonego w Chmielnie w 1897 roku.

Ceramika kaszubska – naturalne kolory

Charakterystyczną cechą ceramiki kaszubskiej jest jej kolor. Tradycyjne barwy uzyskiwane są w naturalny sposób, dzięki tzw. pobiałce, wytwarzanej z delikatnej glinki, do której dodaje się różne tlenki metali. W zależności od składnika dodanego do polewy uzyskuje się barwę białą, brązową, żółtą, zieloną lub granatową.

Tradycyjne wzory zdobiące ceramikę kaszubską

Ważną cechą ceramiki kaszubskiej są także jej zdobienia. Wykorzystywane są w nich tradycyjne wzory kaszubskie, które można spotkać również w innych dziedzinach rękodzieła z tego regionu – m.in. w hafcie kaszubskim. W zakładzie w Chmielowie od wielu pokoleń stosowane są te same, niezmienione od lat wzory:

  • różdżka bzu, zwana też bukietem bzu – uważana za najstarsze zdobienie,
  • duży i mały tulipan – bardzo popularny w kaszubskim rękodziele,
  • lilia – najbardziej złożony wzór,
  • gwiazda kaszubska – geometryczny wzór, dość nietypowy dla tego regionu,
  • rybia łuska – popularna w tym regionie i nawiązująca do ryb zamieszkujących liczne kaszubskie jeziora,
  • wianek kaszubski – ornament często stosowany jako uzupełniający.

Poszczególne wzory często są łączone ze sobą, tworząc oryginalne i ozdobne kompozycje.

Ceramika kaszubska – bardziej współczesne formy naczyń, do użytku domowego

Praktyczne przeznaczenie naczyń

Wśród wyrobów ceramiki kaszubskiej nie znajdziemy tak starożytnych, przypominających greckie wazy, form, jak w przypadku ceramiki siwej. Być może dlatego, że ceramika ta powstała w znacznie późniejszym okresie. Podobnie, jak w przypadku siwaków, większość naczyń ma praktyczne znaczenie. Również w tej formie ceramiki odnajdujemy dwojaki. .

Popularne są również wszelkiego typu misy …

i dzbany.

Wśród wyrobów tej ceramiki pojawiają się także produkty takie jak świeczniki oraz ozdobne dzwonki.


Mamy nadzieję, że udało nam się zainteresować Państwa tematyką polskiej ceramiki ludowej. Zapraszamy do zapoznania się z 2 częścią artykułu Ceramika ludowa w nowoczesnych wnętrzach”, opublikowaną na stronie mypoland.com.pl. Opowiemy w nim o tym, jak wykorzystać tradycyjną ceramikę ludową w wystroju wnętrz.
.